سؤال: نظر اسلام در مورد مهریه چیست؟ آیا اسلام با وضع فعلی تعیین مهریه موافق است؟
جواب: یکی از رسومی که امروزه به غلط در جامعه ی ما رواج پیدا کرده است، بالا بردن میزان مهریه می باشد. به گونه ای که گاهی خانواده ها بر سر این رقابت می کنند که مهریه ی بیشتری برای دخترانشان ببُرند. گاهی این وضع چنان بالا می گیرد که تنها این مطلب را به ذهن متبادر می کند که خانواده ها به جای قبول ازدواج دخترانشان، می کوشند آنها را به نرخی بالاتر بفروشند. در برخی شهرها در کنار این سنّت غلط، رسم غیر شرعی شیر بها را اضافه می کنند که از نظر شرع باطل است.
خوب است برخی توجیهات را که در توجیه این رسم گفته اند، در اینجا بیاوریم و سپس با نظر دین مقایسه کنیم:
1. مهریه مایه ی افتخار دختر می باشد و هر چه بیشتر باشد، نشانه شأن بالای دختر و خانواده ی وی است.
2. خانواده ها برای بزرگ کردن دخترشان زحمت کشیده اند و این از انصاف به دور است که او را مجانی در اختیار خانواده ای دیگر قرار دهند. بارها دیده شده که خانواده ی شوهر، کم بودن مهریه را به عنوانی ابزاری برای آزار زن و کاستن ارزش او قرار داده اند. مثلا اینکه اگر تو برای خانواده ات ارزش داشتی، به چنین مهریه ای تو را شوهر نمی دادند.
3. پذیرش مهریه ی بالا نشانه ی صداقت مرد در علاقه و عشق به زن می باشد. وگر نه « کی گرفته، کی داده؟ »
4. دختر باید در مقابل مخارج جهیزیه که متحمّل شده، از شوهر چیزی بگیرد. (1)
این دست جوابها بسیار اند که معمولا از یک طرز تفکر واحد ناشی می شوند. امّا ببینیم نظر دین در این زمینه چیست؟ و آیا اسلام این طرز فکر را می پذیرد؟
از نظر اسلام، مهریه اگر چه از لوازم عقد ازدواج است و باید در هنگام عقد ـ چه دائم و چه موقّت ـ ذکر شود، ولی در عقد دائم جزء اصلی عقد نیست. یعنی مانند سایر عقد قراردادهای بشری، مهریه جزء قرارداد به حساب نمی آید. دو شاهد بر این مدّعا ذکر می کنیم:
الف. طبق فتوای فقها، اگر در عقد ازدواج، مهریه ای تعیین شود که از نظر عرفی یا شرعی باطل باشد (2) اصل عقد باطل نمی شود و رابطه ی زناشویی همچنان پایدار است. فقط به جای مهریه ی مذکور، مهر المثل(3) بر مرد واجب می شود. (4)
ب. خداوند در آیه ی 4 از سوره نساء می فرماید: ) وَ ءَاتُواْ النِّسَاءَ صَدُقَاتهِِنَّ نحِْلَةً فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عَن شىَْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَکلُُوهُ هَنِیًا مَّرِیًا( «و مَهرِ زنان را به عنوان هدیهاى از روى طیب خاطر به ایشان بدهید و اگر به میل خودشان چیزى از آن را به شما واگذاشتند، آن را حلال و گوارا بخورید.» از این آیه به خوبی بر می آید که مهریه هدیه است و اصلا به عنوان قیمت زن یا ارزش برای او به حساب نمی آید. در حقیقت این آیه به ما می فهماند که مهریه هدیه ای است از طرف مرد به همسرش، از آن جهت که او، خواستگاریش را پذیرفته و این امکان را داده که در کنار او به آرامش برسد. مرد خواستگار است و زن خواسته شده، و این می طلبد که مرد به گونه ای محبّت خود را به زن نشان دهد و مهریه نشانه و سمبلی از این محبّت است. ناگفته پیداست که در هدیه، میزان و ارزش مادّی آن خیلی تأثیر ندارد. مهم این است که هدیه به گونه ای باشد که محبّت و علاقه ی مرد به زن را نشان دهد. پس در ازدواج نه دختر به مرد فروخته می شود و نه مهریه تعیین کننده ی قیمت زن و خانواده اوست. بالا بودن مهریه هم لزوما نشانه ی محبّت مرد نیست. هدیه ای نشانه ی محبّت مرد به زن است که از روی خلوص و به اصطلاح آیه ی مذکور، با طیب خاطر باشد. نه این که از روی اجبار و ناچاری و با فشار خانواده ی زن، به او پرداخت شود. پس غرض اسلام از وجوب مهریه، چیزی نیست جز تقویت محبّت و علاقه بین زوجین و شروع زندگی با یک سمبل از عشق زوجین به یکدیگر. نکته ی قابل توجّه اینجاست که هدیه وقتی اثر می کند که پرداخت شود. نه اینکه به عنوان بدهی به آینده ای نامعلوم موکول شود. حال شما قضاوت کنید؛ چند در صد مردان جامعه ی ما قدرت اقتصادی پرداخت چنین هدیه ای را همزمان با عقد ازدواج دارند؟ و اصلاً چند درصد آنها قدرت پرداخت مهریه های سنگین امروزی را عند المطالبه یا حتی در طول عمرشان دارند؟ (5) آیا با مهریه های امروزی، غرض اسلام حاصل می شود؟ شما کافی است نگاهی به ازدواجهای پیرامون خود بیندازید و ببینید چند درصد از زندگی های جدید با ناراحتی و اختلافات خانوادگی شروع می شود و چقدر از این اختلافات از مسایلی بی ارزش مثل تعیین مهریه ناشی می شود؟ به این هم فکر کنید که آیا چنین زوجهایی می توانند در آینده یک زندگی همراه با محبّت و علاقه ی خالصانه داشته باشند؟ و همچنین، آیا مهریه های سنگین واقعا به معنی فروش دختران، همچون کنیزکان نیست؟ اصلا آیا مهریه هر چه قدر هم که بالا باشد، می تواند قیمت یک دختر نجیب باشد؟ اصلا آیا می توان برای انسان با همه ی عظمتش، قیمتی تعیین کرد؟ و اصلا آیا زنی که قرار است همراه همیشگی برای یک مرد باشد، و مادری صبور و معلّمی سازنده برای کودکان خانواده، چنین قیمت هایی دارد؟ و آیا می توان با مقادیر مادّی او را ارزش یابی نمود؟ این جاست که افتخار می کنیم به پیامبری که فرمود: « بهشت زیر پای مادران است» (6)
راستی برای اینکه بدانید، این ضرب المثل که می گویند «کی داده، کی گرفته؟» چقدر مطابق واقع است، کافی است سری به دادگاه های خانواده و زندانهای کشور بزنید. آمارهای داده شده درباره زندانیان مهریه هم قابل توجه است.
سؤال و جوابهای این بحث ادامه دارد که ان شاء الله در مطلب بعدی می آید...
---------------------------------------------------
1. همانطور که خواهد آمد، در این زمینه توجیهات بیشتری وجود دارد که در مطلب آینده به آن اشاره خواهیم کرد.
2. مثل اینکه مهریه چیزی باشد که از نظر اسلام ارزش مادی نداشته باشد. مثل یک کاسه خون انسان، یا چیزی که مال دیگری باشد. مثل یک اتومبیل خاصّ که ملک دیگری است و زن گمان می کند ملک مرد است. یا مهریه آن قدر بالا باشد که عرفا مرد هر چقدر هم درآمد داشته باشد به هیچ وجه نتواند بپردازد. مثل 124000سکه بهار آزادی برای معمول خانواده های ایرانی. یا اینکه ارزش مالی مهریه مجهول باشد. مثلا یک کامیون پر از پول و...
3. مهر المثل در اصطلاح فقهی و حقوقی به مهریه ای می گویند که عرف تعیین می کند برای زنهایی که از نظر رتبه ی اجتماعی و توان مالی و محلّ زندگی، مشابه زن مذکور و خانواده ی او باشند. برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه فرمایید.
4. برای توضیح بیشتر به رساله ی علمیه مراجع عظام و کتب فقهی رجوع شود. به مواد 1087 . 1099 و 1100 قانون مدنی هم سری بزنید.
5. مانند بعضی مهریه ها که امروزه، مُد شده است. مثل 14000سکه و مشابه آن.
6. الْقُطْبُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی لُبِّ اللُّبَابِ، عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ الْجَنَّةُ تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمَّهَاتِ؛ قطب راوندی از پیامبر 9 نقل کرده است که: بهشت زیر پای مادران است.
همچنین: وَ قَالَ ص تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمَّهَاتِ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ؛ زیر پای مادران، باغی از باغهای بهشت است.
مدرک هر دو روایت: محدّث نوری، مستدرک الوسائل، ج 15 صص180و181، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم
به اینجا هم سری بزنید.
نوشته شده توسط مسلمان در چهارشنبه 86/11/10 و ساعت 1:41 صبح | نظرات دیگران()
